Jaka jest funkcja tarczycy?

Tarczyca to gruczoł dokrewny położony w przedniej części szyi, odpowiedzialny za uwalnianie hormonów regulujących wiele ważnych procesów w organizmie. Hormony wydzielane przez tarczycę to tyroksyna T4 oraz trójjodotyronina T3, które wpływają m.in. na metabolizm organizmu, przemianę materii, a także regulują funkcjonowanie układu nerwowego i rozrodczego. Objawy związane z nieprawidłową czynnością gruczołu tarczowego są często lekceważone przez pacjentów. Symptomy tarczycowe są często niespecyficzne lub maskowane przez inne schorzenia, dlatego zdarza się, że pacjenci nie są świadomi, że mogą mieć problemy z tarczycą. Choroby tarczycy mogą tymczasem prowadzić do wielu poważnych powikłań zdrowotnych.

Choroby tarczycy i ich objawy

Do schorzeń tarczycy zalicza się różne choroby wpływające na jej funkcjonowanie, takie jak nadczynność i niedoczynność tarczycy, w tym choroba Hashimoto i choroba Gravesa-Basedowa. Często są one powiązane z uszkodzeniami strukturalnymi gruczołu, na przykład różnymi rodzajami zapaleń, w tym przewlekłym autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy, które jest najczęstszą przyczyną niedoczynności, znanej jako choroba Hashimoto. Inną znaczącą grupę stanowią guzki tarczycy, które w większości przypadków są łagodne, jednak czasami mogą wskazywać na obecność nowotworów złośliwych.

Nadczynność tarczycy

Nadczynność tarczycy znacznie częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Ryzyko zachorowania jest niezależne od wieku pacjenta.

Jod jest niezbędny dla właściwej produkcji hormonów przez tarczycę. Zarówno jego brak, jak i nadmiar, mogą znacząco wpłynąć na działanie tego gruczołu. Choroba Gravesa-Basedowa jest jedną z głównych przyczyn nadczynności. W obszarach z niedoborem jodu, objawy nadczynności mogą obejmować powstawanie wola z pojedynczymi lub wieloma guzkami wykazującymi nadaktywność. Rzadziej nadczynność może wynikać z raka tarczycy, guza przysadki mózgowej produkującego TSH lub stosowania niektórych leków, takich jak interferon czy węglan litu. Główne objawy nadczynności tarczycy to przede wszystkim:

• utrata masy ciała,
• drżenie rąk,
• wzmożona potliwość,
• wypadanie włosów,
• zwiększona drażliwość i płaczliwość,
• kołatania serca,
• uczucie gorąca,
• biegunki,
• trudności ze snem,
• osłabienie siły mięśniowej,
• zaburzenia miesiączkowania

Dysfunkcje tarczycy mają wpływ na metabolizm lipidów, co w praktyce oznacza potrzebę monitorowania poziomu cholesterolu podczas diagnostyki. Wysokie stężenie cholesterolu zwiększa ryzyko wystąpienia zawału serca oraz udaru mózgu. Terapia często opiera się na wykorzystaniu leków ograniczających wydzielanie hormonów tarczycy lub zastosowaniu jodu radioaktywnego. W niektórych przypadkach konieczne jest chirurgiczne usunięcie tarczycy.

Ignorowanie nadczynności tarczycy jest ryzykowne, gdyż bez odpowiedniego leczenia może doprowadzić do zaburzeń pracy serca lub jego niewydolności, przełomu tarczycowego, czyli zagrażającemu życiu nagłemu uwolnieniu hormonów tarczycy.

Niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy dotyczy od 1 do 6% populacji. Najczęściej występuje u kobiet, a jej rozpowszechnienie rośnie wraz z wiekiem, zwłaszcza po przekroczeniu 60. roku życia. Czasami występuje również u dzieci. Wcześniej, główną przyczyną niedoczynności tarczycy w Polsce był brak jodu. Jednak po wprowadzeniu obowiązkowej profilaktyki za pomocą soli jodowanej, główną przyczyną występowania tego schorzenia jest autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, znane jako choroba Hashimoto.

Główne objawy niedoczynności tarczycy to:

• przyrost masy ciała,
• zaparcia,
• spowolnienie pracy serca,
• nadciśnienie tętnicze,
• uczucie zimna,
• zmęczenie, senność,
• depresja,
• zaburzenia pamięci,
• blada skóra,
• zaburzenia miesiączkowania

Czasami występuje również podwyższone stężenie cholesterolu oraz niedokrwistość. Intensywność objawów związanych z niedoczynnością tarczycy może wahać się od łagodnej do bardzo poważnej. W postaci łagodnej, może nie dojść do wystąpienia żadnych z objawów. Mimo to, brak interwencji terapeutycznej może skutkować progresją schorzenia. Nieleczona zaawansowana niedoczynność tarczycy może doprowadzić do choroby serca, problemów z płodnością, a w skrajnych przypadkach nawet do śpiączki.

Leczenie tego schorzenia polega głównie na uzupełnieniu niedoboru brakujących hormonów, których dostarczenie skutkuje poprawą stanu zdrowia.

Choroba Hashimoto

Choroba Hashimoto jest formą niedoczynności tarczycy wynikającą z przewlekłego zapalenia tarczycy. Należy do grupy chorób autoimmunologicznych, charakteryzujących się obecnością nacieków limfocytarnych w tarczycy. Choroba ta może przez długi czas nie wpływać na funkcjonowanie tarczycy, jednak gdy uszkodzenie gruczołu staje się na tyle poważne, że prowadzi do jej niedoczynności, mówimy o chorobie Hashimoto. Proces zapalny może skutkować powstaniem wola, czyli nieprawidłowym powiększeniem gruczołu lub jego stopniowym zanikaniem.

Podobnie jak inne choroby autoimmunologiczne, choroba Hashimoto może być związana z predyspozycjami genetycznymi, co podkreśla znaczenie regularnych badań poziomu TSH u osób z historią rodzinną Hashimoto lub innych chorób autoimmunologicznych. Do potwierdzenia diagnozy Hashimoto, oprócz badania poziomu TSH i hormonów tarczycy, konieczne jest również oznaczenie przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) i/lub tyreoglobulinie (anty-Tg).

Rak tarczycy

Odnotowuje się stały wzrost liczby przypadków nowotworów tarczycy zwłaszcza u kobiet. Jego występowanie zwiększa się wraz z wiekiem.

Rak tarczycy należy do typu nowotworów, który przez długi czas nie wywołuje żadnych objawów. Niektórzy pacjenci samodzielnie odkrywają u siebie guzek na szyi lub powiększenie węzłów chłonnych. Niezdiagnozowany w odpowiednim czasie może prowadzić do objawów takich jak duszności, chrypka, problemy z połykaniem czy ból szyi, co zwykle świadczy o zaawansowanym stadium choroby.

Najczęstsze objawy obejmują:

• Powiększenie szyjnych węzłów chłonnych
• Guzki na szyi
• Zmiany barwy głosu
• Trudności w przełykaniu

Mimo że w ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby przypadków nowotworów tarczycy, szanse na pomyślne rokowania dla pacjentów są stosunkowo wysokie, dzięki wczesnemu wykrywaniu zmian oraz podjęcia odpowiedniego leczenia.

Choroby tarczycy a dieta

Wzrost świadomości społecznej dotyczącej prawidłowego funkcjonowania tarczycy dla uzyskania polepszenia zdrowia skutkuje rosnącym zainteresowaniem pacjentów różnorodnymi metodami leczenia. Liczne badania naukowe podkreślają kluczową rolę odpowiedniej diety w terapii chorób tarczycy. Zalecenia dietetyczne opierają się na zasadach zbilansowanego odżywiania. Dieta pacjenta powinna być bogata w wysokiej jakości białka, złożone węglowodany i wielonienasycone kwasy tłuszczowe, a także zapewniać odpowiednią ilość minerałów takich jak jod, selen, żelazo i cynk, oraz witamin, w tym B12, D, C, E i β-karotenu. Należy ograniczyć spożycie substancji mogących działać goitrogennie, czyli takich które zmniejszają przyswajalność jodu z pożywienia, co skutkuje zaburzeniem w produkcji hormonów tarczycowych. Ważne jest również zachowanie odpowiednich przerw między zażywaniem leków a posiłkami. U pacjentów z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy warto rozważyć przeprowadzenie badań pod kątem celiakii i w razie potrzeby wprowadzić dietę bezglutenową. Jeśli ten problem dotyczy Ciebie, nie zwlekaj i umów się na wizytę do specjalisty dietetyka w SIBOInstytucie w Bydgoszczy.